संत तुकाराम माहिती मराठी – Sant Tukaram Information In Marathi

नमस्कार मित्रांनो, या लेखात आपण संत तुकाराम माहिती मराठी मध्ये (Sant Tukaram Information in Marathi) पाहणार आहोत. “याजसाठी केला होता अट्टाहास, शेवटचा दिस गोड व्हावा” या अभंगाच्या ओळी कानावर पडताच आपल्याला आठवतात ते संत तुकाराम महाराज यांचेच. महाराष्ट्राला संत परंपरेचा वारसा लाभला आहे. संत ज्ञानेश्वर महाराजांनी भागवत संप्रदायाचा पाया रचला, त्यानंतर अनेक संतांनी ही इमारत उभी करण्यासाठी हातभार लावला.

या भागवत संप्रदायाचे कळस बनण्याचे भाग्य तुकाराम महाराजांना लाभले. अंधश्रद्धेत गुरफटलेल्या लोकांना खरा भक्तीचा मार्ग दाखवण्याचे काम तुकाराम महाराजांनी केले. आपल्या प्रत्येक अभंगातून त्यांनी कर्मकांड भक्तीचा पर्दाफाश केला. त्यावेळी धर्माच्या ठेकेदारांकडून त्यांना नाहक त्रास सुद्धा सहन करावा लागला, परंतु त्यांनी हे धर्मकार्य सोडले नाही.

संत तुकाराम महाराजांनी त्यांच्या जीवनात ४५८३ अभंगांची गाथा लिहिली. आजही त्यांचे अभंग भक्ती मार्गावरून भरकटलेल्या समाजाला दिशा देण्यासाठी प्रेरक ठरतात. त्यांची जीवनगाथा जाणून घेण्यासाठी, या लेखामध्ये दिलेली संत तुकाराम माहिती मराठी मध्ये जरूर वाचा.

संत तुकाराम यांचा जन्म आणि परिवार

संत तुकाराम महाराज हे महाराष्ट्रातील थोर संत होते. त्यांचा जन्म २१ जानेवारी १६०८ मध्ये पुणे जिल्ह्यातील देहू या गावात एका वाणी कुटुंबात झाला. तुकाराम महाराज हे वारकरी संप्रदायाचे प्रमुख संत मानले जातात. तुकारामांनी आपल्या अभंगांमधून भगवंतावर असलेले प्रेम, भक्ती, समाजातील अंधश्रद्धा आणि अन्यायाविरुद्ध आवाज उठविला.

त्यांच्या वडिलांचे नाव बोल्होबा अंबिले, आणि आईचे नाव कनकाई अंबिले असे होते. घरात सावकारकी असल्यामुळे तुकाराम महाराजांना धनसंपत्तीची कमी नव्हती. कनकाईच्या पोटी तीन अपत्यांचा जन्म झाला; त्यात मोठा मुलगा सावजी, त्यानंतर तुकाराम, आणि धाकटा मुलगा कान्होबा. सावजी हा विरक्त वृत्तीचा असल्यामुळे घरादाराकडे आणि प्रपंचाकडे लक्ष नव्हते. त्यामुळे तुकाराम महाराजांनी घरादाराची जबाबदारी खांद्यावर घेतली.

कान्होबा लहान असल्यामुळे त्याला सावकारकीतील कामे जास्त कळत नव्हती. घराला वारकरी संप्रदायाचा वारसा पूर्वीपासून लाभला होता. तुकाराम महाराजांचे आठवे पूर्वज विश्वंभरबाबा हे थोर विठ्ठल भक्त होते. त्यांच्यापासूनच घराला वारकरी संप्रदायाची परंपरा लाभली होती.

संत तुकाराम यांचे वैवाहिक जीवन

तुकाराम महाराजांचा वैवाहिक जीवनात दोन लग्ने झाली. त्यांच्या पहिल्या पत्नीचे नाव रुक्मिणी होते. या दांपत्याला एक अपत्य होते, त्याचे नाव संतु होते. दम्याच्या त्रासामुळे रुक्मिणी सतत आजारी असत. कालांतराने त्यांचा दम्यामुळे मृत्यू झाला. त्यांचा एक मुलगा संतु आणि अजून दोन मुले सुद्धा दुष्काळात दगावली.

पुढे, त्यांनी खेडमध्ये राहणाऱ्या आप्पाजी गुळवे यांच्या कन्येशी विवाह केला. त्यांच्या दुसऱ्या पत्नीचे नाव जिजाई होते. सर्वजण त्यांना अवलाई म्हणून ओळखत. तुकाराम महाराज आणि जिजाईला सहा अपत्ये झाली. त्यामध्ये तीन मुले आणि तीन मुली होत्या. त्यांच्या मुलांची नावे महादेव, विठोबा आणि नारायण; आणि मुलींची नावे काशी, भागीरथी आणि गंगा अशी होती.

१६२९ साली दुष्काळ सदृश परिस्थिती निर्माण झाली. हा दुष्काळ इतका भयंकर होता की त्यामध्ये सर्वांची अन्नान्न दशा झाली. गुरेढोरे अन्नपाण्यावाचून तडफडून मेली, माणसांची सुद्धा तीच गत झाली. ही भयानक परिस्थिती पाहून तुकाराम महाराजांचे मन घरकुल झाले. त्यांनी धाकटा भाऊ कान्होबा याला त्याच्या हिश्शाची संपत्ती देऊन, त्यांच्या वाट्याला असणारी सर्व संपत्ती आणि धान्य लोकांमध्ये वाटून टाकले. सावकार असल्यामुळे, त्यांच्याकडे गहाण असलेल्या जमिनीचे कागदपत्र नदीमध्ये सोडून दिले आणि लोकांना त्यांच्या जमिनी परत देऊन टाकल्या. त्यांच्या या कृतीने त्यांची पत्नी अवलाई खूप नाराज झाल्या.

संत तुकारामांचे भंडारा डोंगरावरील आत्मसाक्षात्कार

वैवाहिक जीवनात विरक्ती आल्यानंतर तुकाराम महाराज चिंतन करण्यासाठी भंडारा डोंगरावर गेले. तिथे त्यांनी वारकऱ्यांचे आराध्य दैवत श्री विठोबा यांची उपासना करण्यास सुरुवात केली. याच भंडारा डोंगरावर त्यांना आत्मसाक्षात्कार झाला. असे म्हटले जाते की, चिंतन करत असताना तब्बल १५ दिवसांनी विठोबा ने त्यांना साकार रूपात दर्शन दिले. या प्रसंगाचे वर्णन करताना तुकाराम महाराजांनी एक अभंग लिहिला:

“पंधरा दिवसामाजी साक्षात्कार जाला,
विठोबा भेटला निराकार, भामगिरी पाठारी वस्ती जाण केली,
वृत्ती थिरावली परब्रम्ही.”

आत्मसाक्षात्कार झाल्यानंतर ते नेहमी चिंतनासाठी भंडारा डोंगरावर जात. त्यांची पत्नी अवलाई रागीट स्वभावाच्या असल्या तरी त्यांना तुकारामांची काळजी होती. त्या पायपीट करत तुकारामांना भाजी-भाकरी घेऊन डोंगरावर जात असत, आणि तुकाराम महाराज ज्या ठिकाणी ध्यानात बसलेले असायचे, त्या ठिकाणी जाऊन त्यांना जेवण देत असत.

संत तुकारामांचे कीर्तनाद्वारे समाजप्रबोधन

अभंग त्यांचा मित्र संताजी कागदावर लिहित असे, आणि त्यांना संतु असे म्हणत. तत्कालीन धर्माच्या ठेकेदारांनी तुकाराम महाराजांना त्रास देण्यास सुरुवात केली; परंतु त्यांनी जीवाची पर्वा न करता समाजप्रबोधनाचं कार्य सुरूच ठेवले. त्यांच्या कीर्तनाला खुद्द छत्रपती शिवाजी महाराज येऊन बसत.

त्यावेळी महाराष्ट्रावर यवनी वादळ घोंगावत होतं. हे वादळ परतावून लावून स्वराज्य निर्माण करण्याचं काम छत्रपती शिवबा राजे करत होते. तुकाराम महाराज सुद्धा आपल्या कीर्तनातून तरुणांना स्वराज्यात सामील होण्यासाठी प्रेरित करत होते.

तुकाराम महाराजांच्या प्रबोधनावर खूश होऊन छत्रपती शिवरायांनी त्यांना नजराना पाठवला. तो नजराना तुकाराम महाराजांनी आदराने परत पाठवला, आणि सोबत एक अभंग लिहून पाठवला.

“दिवटय़ा, छत्री, घोडे। हें तों बऱ्यांत न पडे।।
आतां येथे पंढरीराया। मज गोविसी कासया।।
मान दंभ चेष्टा। हें तो शूकराची विष्ठा।।’
‘तुमचें येर वित्त धन। तें मज मृत्तिकेसमान।।
कंठी मिरवा तुळसी। व्रत करा एकादशी।।”

हू गावात त्यांच्या शेजारी मंबाजी नामक एक कर्मठ ब्राह्मण राहत असे. याने तुकारामांना नाना तऱ्हेने त्रास देण्याचा प्रयत्न केला. एके दिवशी तुकाराम महाराजांच्या घराशेजारी असणाऱ्या देवळाच्या वाटेवर मंबाजीने काटेरी झुडपे आणून टाकली. तुकाराम महाराजांनी मंदिरात येणाऱ्या लोकांना त्रास होऊ नये म्हणून ती झुडपे बाजूला टाकली.

निमित्त मिळालेल्या मंबाजीने काटेरी झुडपे बाजूला का टाकली, असा जाब विचारत तुकाराम महाराजांना काठीने झोडपण्यास सुरुवात केली. मंबाजी काही ना काही कारण काढून तुकारामांना त्रास देत असे. तुकाराम महाराज वेदांचा अर्थ प्राकृत भाषेत सांगतात आणि समाजप्रबोधन करतात; ही बाब धर्माच्या ठेकेदारांना रुचली नाही. त्यांना ही तक्रार धर्मपिठाकडे केली.

रामेश्वर भट यांनी तुकाराम महाराजांना शिक्षा म्हणून त्यांनी लिहिलेल्या सर्व अभंग आणि गाथा इंद्रायणी नदीत बुडविण्याचा आदेश दिला. असे म्हटले जाते की, गाथा बुडाल्यानंतर तुकाराम महाराज इंद्रायणी काठी तेरा दिवस बसून होते. अखेर तेराव्या दिवशी इंद्रायणी नदीत बुडालेल्या गाथा वर आल्या. हा चमत्कार समस्त गावकऱ्यांनी बघितला; त्यानंतर अनेकांचे डोळे उघडले आणि मंबाजीसहित अन्य लोक तुकाराम महाराजांना शरण आले. धर्माच्या ठेकेदारांनी अनेक कटकारस्थान करत तुकाराम महाराजांना वेडे ठरवण्याचा प्रयत्न केला, परंतु ते त्यातून सुरक्षित राहिले.

संत तुकारामांचे सदेह वैकुंठ गमन

फाल्गुन वद्य द्वितीयेला तुकाराम महाराजांनी वैकुंठ गमन केले. ज्या दिवशी तुकाराम महाराज सदेह वैकुंठाला गेले, तो दिवस तुकाराम बीज म्हणून ओळखला जातो. असे म्हटले जाते की तुकारामांना न्यायला पुष्पक विमान आले होते, आणि या पुष्पक विमानात बसून तुकाराम महाराजांनी वैकुंठ गमन केले.

त्यादिवशी त्यांना निरोप देण्यासाठी संपूर्ण गाव जमा झाला होता. जाण्याआधी त्यांनी काही वेळ तेथे असणाऱ्या नांदूरकीच्या वृक्षाखाली कीर्तन केले. आजही तुकाराम बीजेच्या दिवशी रात्री बारा वाजून दोन मिनिटांनी हे नांदुरकीचे झाड वाऱ्याने हलते. कारण तुकाराम महाराजांचे वैकुंठ गमन फाल्गुन वद्य द्वितीयेला रात्री बाराच्या सुमारास झाले होते.

गावातील बरीच लोकं त्यांना निरोप देण्यासाठी जमली होती, फक्त त्यांची पत्नी अवलाई तिथे नव्हती. मात्र, तुकाराम महाराज खरोखर वैकुंठाला गेले हे समजल्यावर अवलाईने टाहो फोडला. तुम्ही अवलाईला येतेस का, असे विचारले, परंतु अवलाईने तुकाराम महाराजांसोबत जाण्यास नकार दिला. भजन-कीर्तनाच्या सोहळ्यात तुकाराम महाराज सदेह वैकुंठी गेले. वैकुंठाला जाताना त्यांनी एक अभंग रचला, जो खालीलप्रमाणे आहे:

“आम्ही जातो आमच्या गावा,
आमचा राम राम घ्यावा।।१।।

आजवर होतो तुमच्या गावी,
आता कृपा असू द्यावी।।२।।

आता कसले येणे जाणे,
सहज खुंटले बोलणे।।३।।

रामकृष्ण विठ्ठल बोला,
तुका गेला वैकुंठाला।।४।।“

संत तुकारामांचे शिष्य

तुकाराम महाराजांच्या शिष्यांपैकी संत बहिणाबाई हे एक नाव प्रकर्षाने घेतले जाते. तुकोबांविषयी बहिणाबाईंच्या मनात नितांत आदर होता. त्यांची निष्ठा बघून, तुकोबांनी बहिणाबाईंना स्वप्नात येऊन साक्षात्कार दिला आणि धर्मकार्याचे हे कार्य पुढे चालू ठेवण्यास सांगितले.

असे म्हटले जाते की, तुकोबांचे अभंग लिहिणारा संतु याने तुकाराम महाराज वैकुंठाला जाताना त्यांच्याकडून एक वचन मागितले होते. संतुच्या अंत्यविधी दिवशी तुकाराम महाराज स्वतः हजर राहतील. आणि झालेही, वैकुंठाला गेलेले तुकोबा काही काळासाठी अंत्यविधी वेळी परत आले होते.

FAQs

निष्कर्ष

आम्हाला विश्वास आहे की या लेखात प्रस्तुत संत तुकाराम माहिती मराठी मध्ये (Sant Tukaram Information in Marathi) तुम्हाला नक्कीच आवडली असेल. ही माहिती तुम्ही तुमच्या मित्र आणि प्रियजनांबरोबर नक्की शेअर करा, जेणेकरून त्यांनाही संत तुकाराम महाराज यांचे जीवन आणि त्यांच्या समाजप्रबोधन कार्याची संपूर्ण माहिती मिळेल.

जर तुम्हाला महाराष्ट्रातील इतर संतांची माहिती हवी असेल, तर तुम्ही संत नामदेव यांच्याही जीवनावर लेख वाचू शकता.

तुम्ही आमच्या वेबसाईटवर असे अनेक रोचक लेख वाचू शकता. जर तुम्ही आमच्या ग्रुपमध्ये सामील होऊ इच्छित असाल आणि नवीनतम अपडेट्स आणि माहिती मिळवू इच्छित असाल, तर कृपया आमच्या व्हाट्सअप ग्रुपमध्ये सामील व्हा. धन्यवाद!