क्रांतिसिंह नाना पाटील यांची माहिती – Krantisinh Nana Patil Information in Marathi

नमस्कार मित्रांनो! या लेखात आपण क्रांतिसिंह नाना पाटील यांची माहिती पाहणार आहोत. ब्रिटीशांच्या गुलामगिरीतून देशाला मुक्त करण्यासाठी हजारो क्रांतिकारकांनी आपल्या जीवाची बाजी लावली. काहींनी सशस्त्र लढा दिला, तर काहींनी अहिंसक मार्गाने लढा देऊन भारताला स्वतंत्रता मिळवून दिली. छत्रपती शिवाजी महराजांची प्रेरणा घेऊन या महाराष्ट्राच्या मातीतून अनेक क्रांतिकारक उभे राहिले. त्यापैकी एक महत्त्वाचे नाव म्हणजे क्रांतिसिंह नाना पाटील.

महाराष्ट्रातील सांगली आणि सातारा हे नानांचे प्रमुख कार्यक्षेत्र होते. इथूनच त्यांनी ब्रिटिश सरकारला हादरा देणाऱ्या अनेक कारवाया केल्या. नानांनी प्रतिकर सरकार स्थापन करून ब्रिटिश सरकारला आव्हान दिले. ब्रिटिश सरकारने त्यांच्या या ब्रिटिश विघातक कार्याची जणू धास्तीच घेतली. ब्रिटिशांना पत्री ठोकण्याचे काम क्रांतिसिंह नाना पाटील करत आहेत असा प्रचार संपूर्ण महाराष्ट्रात आणि भारतात झाला, त्यामुळे महाराष्ट्रातील लोक त्यांना पत्री सरकार म्हणून ओळखू लागले. त्यांचं भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील कार्य आणि त्यांचं जीवन याबद्दल जाणून घेण्यासाठी या लेखात दिलेली क्रांतिसिंह नाना पाटील यांची माहिती जरूर वाचा.

Read More: अण्णाभाऊ साठे यांची माहिती – Annabhau Sathe Information in Marathi

क्रांतिसिंह नाना पाटील यांचा जन्म आणि परिवार

क्रांतिसिंह नाना पाटील यांचा जन्म 3 ऑगस्ट 1900 मध्ये महाराष्ट्रातील सांगली जिल्ह्यातील वाळवा तालुक्यातील येडेमच्छिंद्र गावात झाला. त्यांचे वडील रामचंद्र पाटील आणि आजोबा पंढरीच्या पांडुरंगाचे निस्सीम भक्त होते. परिवाराला वारकरी परंपरा लाभली असल्यामुळे लहानपणीच नानांच्या गळ्यात तुलशीमाला पडली. लहानपणापासूनच त्यांची शरीरयष्टी भारदस्त होती, त्यामुळे ते चालताना एक पैलवानासारखे दिसायचे.

त्यांच्या आजीला वाटायचे की नानानी इथेच राहून पैलवान क्षेत्रात आपले नाव कमवावे. तर वडीलांना वाटायचे की मुलाने चांगले शिक्षण घेऊन नोकरी करावी. शेवटी नानानी वडिलांच्या इच्छेला प्राधान्य देत नोकरी करण्याचा निर्णय घेतला आणि ते तलाठी या पदावर काम करू लागले. त्याच दरम्यान नानाचा विवाह एका कन्येशी पार पडला. पुढे त्यांना एक मुलगी झाली, तिचे नाव होते हौसाबाई पाटील (हौसाक्का). हौसाक्कानी सुद्धा क्रांतिकारी कार्यात महत्त्वाचे योगदान दिले.

क्रांतिसिंह नाना पाटील यांची क्रांतिकारी सुरुवात

शालेय जीवनापासूनच नानांना अन्याय व अत्याचार करणाऱ्या लोकांबद्दल प्रचंड चिड होती. महात्मा ज्योतिराव फुले आणि राजश्री शाहू महाराज यांच्या विचारांचा त्यांच्यावर मोठा प्रभाव होता. महात्मा फुलेच्या सत्यशोधक चळवळीने त्यांना खूप प्रेरित केले.

त्यांनी आपल्या नोकरीच्या धाग्याने सत्यशोधक चळवळीचे कार्य सुरू ठेवले आणि लोकांना देशाला स्वतंत्रता का आवश्यक आहे, हे समजावून सांगितले. त्यांच्या या कार्याची तक्रार ब्रिटिश सरकारकडे गेली, आणि तत्कालीन सरकारने त्यांना नोकरीवरून बडतर्फ करण्याचे आदेश दिले. त्यापूर्वी त्यांना सांगण्यात आले की, जर त्यांना नोकरी टिकवायची असेल, तर त्यांनी त्यांच्या कृत्याबद्दल सरकारसमोर माफी मागावी लागेल, आणि कोणत्याही स्वतंत्र चळवळीत प्रत्यक्ष व अप्रत्यक्षपणे सहभागी होणार नाही, हे कबूल करावे लागेल.

नानांनी आपला बाणेदारपणा दाखवून कठोर शब्दांत ब्रिटिश सरकारला सुनावले, “हा देश आमचा आहे, तुम्ही लुटारू आहात, तुम्ही जुलमी आहात; त्यामुळे तुमची माफी मागण्याचा प्रश्नच येत नाही.” असे म्हणत त्यांनी या सरकारी नोकरीला लाथ मारली, आणि इथूनच क्रांतीची ठिणगी पडली.

Read More: कर्मवीर भाऊराव पाटील यांची माहिती

क्रांतिसिंह नाना पाटील यांचे स्वातंत्र्य लढ्यातील कार्य

नोकरीचा त्याग केल्यानंतर नानांनी सविनय कायदेतज्ज्ञ भंगाच्या चळवळीत स्वतःला झोकून दिले. भाषणाची कला अवगत असलेल्या नानांनी गावा-गावात जाऊन ब्रिटिश विरोधी भाषण दिले आणि स्वातंत्र्याचे महत्त्व आपल्या प्रगल्भ वाणीतून लोकांना पटवून देत होते. त्यांची बोलीभाषा ग्रामीण असल्यामुळे लोक त्यांच्या भाषणामुळे स्वातंत्र्य चळवळीत सहभागी होऊ लागले.

आपल्या भाषणातून ब्रिटिश सरकारवर ताशेरे ओढत त्यांनी ब्रिटिश साम्राज्याच्या विरोधात एक कठोर आव्हान उभे केले. फक्त भाषण देऊन नाना थांबले नाहीत, तर त्यांनी सरकारविरोधी अनेक कारवाया करण्यास सुरुवात केली. यामध्ये ब्रिटिश रेल्वे लूट, पोस्ट खाते लूट आणि भूमिगत राहून सशस्त्र आंदोलन सुरू करणे यांसारख्या कारवाया समाविष्ट होत्या, ज्यामुळे ब्रिटिश सरकारला जेरबंद करण्यात आले.

ग्रामीण भागातील बहुजन समाजाने त्यांना चांगली साथ दिली. ब्रिटिश सरकारने त्यांची माहिती देणाऱ्याला पाच हजारांचे आमिष ठेवले, परंतु नानांना पकडण्यात त्यांना यश आले नाही. त्यांच्या आईच्या निधनाच्या वेळी, जेव्हा नाना अंत्यविधीसाठी आले होते, कुणीतरी ब्रिटिशांना माहिती दिली. त्यांना पकडण्यासाठी मोठा फौजफाटा तैनात करण्यात आला, पण नाना तिथूनही निसटले आणि ब्रिटिश सरकारचा आणखी एक प्रयत्न फसला.

आता नानांनी ब्रिटिश सरकारच्या कायद्यांचे पालन न करता “आपुला आपण करू कारभार” या वाक्याला अनुसरून 1942 साली प्रति सरकार स्थापन केले. प्रति सरकार स्थापन होण्याच्या आधी, म्हणजे 1920 ते 1942 या कालखंडात, नानांना 8-10 वेळा तुरुंगवास सहन करावा लागला. पण 1942 पासून देश स्वतंत्र होण्यापर्यंत नाना भूमिगत राहून ब्रिटिश सत्तेला छेद देत होते.

त्यांना जी.डी. बापू लाड, कॅप्टन रामभाऊ लाड, नागनाथ अण्णा नायकवडी यांसारख्या अनेक क्रांतिकारी विचारधारेच्या लोकांची चांगली साथ मिळाली. ब्रिटिश राजवटीला सुरुंग लावायचा असेल तर सशस्त्र लढा देणे आवश्यक आहे, हे जाणून नानांनी प्रतिसरकारच्या माध्यमातून तरुणांना हत्यारांचे शिक्षण देण्यास सुरुवात केली. यामध्ये तलवार चालवणे, बॉम्ब बनवणे, फेकणे, बंदूकबाजी यांचा समावेश होता.

प्रतिसरकारामुळे ब्रिटिश राजवटीला केवळ लगाम लागला नाही, तर गावातील त्रास देणारे जमीनदार आणि सावकार यांनाही ताब्यात घेतले. गावात भांडण झाल्यास ते मिटवण्यासाठी लोकन्यायालय स्थापन केले. हुंडाबंदी, अंधश्रद्धा निर्मूलन, व्यसनमुक्ती यासारख्या अनेक विषयांवर या प्रतिसरकारच्या माध्यमातून काम करण्यात आले.

लोकांच्या गाठीला चार पैसे येण्यासाठी बाजारव्यवस्था व अन्नधान्य पुरवठा गावातच होऊ लागला. मुलांना शिक्षणाचे महत्त्व पटवून देत त्यांना मोफत शिक्षणाची सुविधा उपलब्ध करून दिली. त्याचबरोबर मुलांमध्ये अभ्यासाची आवड निर्माण करण्यासाठी ग्रंथालये स्थापन केली. हा पैटर्न सातारा, सांगली व आजूबाजूच्या सुमारे 1500 गावांनी अमलात आणला, ज्याची दखल देशातील अनेक राज्यांनी घेतली.

भारताला स्वातंत्र्य मिळणार हे समजल्यानंतर भूमिगत राहून कार्य करणारे क्रांतिसिंह 1946 च्या दरम्यान साताऱ्यात प्रकट झाले. त्यानंतर 15 ऑगस्ट 1947 रोजी भारताला स्वतंत्रता मिळाली, ज्यावेळी त्यांनी हे ऐतिहासिक क्षण पाहिले.

क्रांतिसिंह नाना पाटील यांचे लोकप्रतिनिधी म्हणून कार्य

3 ऑगस्ट 1947 साली शेतकऱ्यांच्या न्याय हक्कासाठी शेतकरी कामगार पक्षाची स्थापना झाली. सातारा व सांगली हा भाग शेतकरीबहुल असल्यामुळे शेतकऱ्यांसाठी काहीतरी करणे आवश्यक होते. या भावनेने नानांनी शेतकरी कामगार पक्षात प्रवेश केला. एक लढवय्या नेता म्हणून नानांची ख्याति संपूर्ण महाराष्ट्र आणि देशभर पसरली होती.

संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीतसुद्धा नानांचा सहभाग होता. त्यानंतर नानांनी कम्यूनिस्ट पक्षात प्रवेश केला आणि साताऱ्यातून 1957 साली पहिली लोकसभा लढवली, ज्यामध्ये ते खासदार झाले. 1967 साली बीड मतदारसंघातून निवडणूक लढवत ते पुन्हा खासदार झाले. ब्रिटिश सत्तेला सुरुंग लावणारा नानांचा आवाज संसदेतसुद्धा घुमला.

स्वातंत्र्यानंतर काही वर्षांनी संयुक्त महाराष्ट्राची चळवळ आणि गोवा मुक्ती संग्राम यामध्ये चढ-उतार चालू होते. या चळवळीत न्याय मिळवून देण्यासाठी क्रांतिसिंह नाना पाटील अग्रस्थानी होते आणि तत्कालीन सरकारला त्यांचे आंदोलन सहन करावे लागले.

Read More: लोकमान्य टिळक यांची माहिती । Lokmanya Tilak Information in Marathi

क्रांतिसिंह नाना पाटील यांचे निधन

देशाला गुलामगिरीतून मुक्त करण्यासाठी आणि सामान्य जनतेला न्याय मिळवून देण्यासाठी संपूर्ण महाराष्ट्रभर पाच-सहा दशक घोंगावणारा हा वादळ अखेर 6 डिसेंबर 1976 रोजी शांत झाला. जीवनाच्या अखेरच्या क्षणी त्यांचे वास्तव्य वाळव्यात होते, आणि इथेच आपली अंत्यक्रिया व्हावी अशी त्यांची इच्छा होती. त्यानुसार वाळव्यात त्यांचा अंत्यविधी पार पडला.

त्यांच्या अंत्यसंस्काराला हजारो लोक उपस्थित होते. त्यांची वनवन बघण्यासाठी नीरा, कृष्णा, वारणा या नद्यांनी सुद्धा त्या दिवशी टाहो फोडला.

FAQs

सारांश

आम्हाला विश्वास आहे की या लेखात प्रस्तुत क्रांतिसिंह नाना पाटील यांची माहिती तुम्हाला नक्कीच आवडली असेल. ही माहिती तुम्ही तुमच्या मित्र आणि प्रियजनांबरोबर नक्की शेअर करा, जेणेकरून त्यांनाही क्रांतिसिंह नाना पाटलांचे जीवन आणि त्यांच्या सामाजिक योगदानाची माहिती मिळेल.

तुम्ही आमच्या वेबसाईटवर असे अनेक रोचक लेख वाचू शकता. जर तुम्ही आमच्या ग्रुपमध्ये सामील होऊ इच्छित असाल आणि नवीनतम अपडेट्स आणि माहिती मिळवू इच्छित असाल, तर कृपया आमच्या व्हाट्सअप ग्रुपमध्ये सामील व्हा. धन्यवाद!