नमस्कार मित्रांनो, या लेखात आपण विनोबा भावे मराठी माहिती (Vinoba Bhave Information in Marathi) पाहणार आहोत. विनोबा भावे भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील एक महत्वाचं नाव आहे. भारतीय भुदान चळवळ त्यांच्या नेतृत्वाखाली सुरु झाली. महात्मा गांधी यांची प्रेरणा घेऊन त्यांनी भारतीय स्वातंत्र्य लढ्यामध्ये सहभाग नोंदवत आपले संपूर्ण जीवन या भारत भूमी साठी समर्पित केले. महात्मा गांधी यांनी पुकारलेल्या अनेक सत्याग्रहामध्ये ते अग्रेसर होते. संपूर्ण देशात त्यांची ओळख सूर्योदय नेते अशीच बनली होती.
विनोबा भावे फक्त भुदान चळवळीचे प्रमुख नेते नव्हते. इतकीच त्यांची ओळख नव्हती, त्यांचा संपूर्ण जीवनाचा कार्यकाळ तुम्ही समजून घेतलात तर त्यांचा महानतेचा परिचय तुम्हाला येईल व त्यातून तुम्हाला प्रेरणा देखील मिळेल. म्हणून या लेखात प्रस्तुत विनोबा भावे यांची माहिती जरूर वाचा.
Contents
विनोबा भावे यांचा जन्म आणि परिवार
विनोबा भावे यांचा जन्म ११ सप्टेंबर १८९५ रोजी महाराष्ट्र राज्यातील रायगड जिल्ह्यामध्ये असणाऱ्या पेण तालुक्यातील गागोदे नावाच्या एका छोट्याशा खेड्यात झाला. त्यांचा वडिलांचे नावं नरहरी शंभूराव भावे व आई रखुमाबाई भावे. त्यांचा अनेक पिढ्या तशा वाई मध्ये स्थायिक होत्या कालांतराने ते गागोदे येथे स्थायिक झाले.
विनोबांचे वडिल नरहरी भावे हे बडोदा राज्यामध्ये कपडा तंत्रज्ञ् म्हणून काम करायचे. ते तिथेच वास्तव्यास होते. असं म्हंटले जाते की लहान मुले म्हणजे मातीचा गोळा असतो, त्याला जसा आकार द्याल तसा घड़ा घडत जातो म्हणजे त्यांना लहणपनी कसे संस्कार मिळतात त्यावरून तो मोठेपणी काय होऊ शकतो ठरत असत.
अगदी तसच विनोबा ना लहानपणी आजोबा आणी आईचे योग्य संस्कार मिळाले. या संस्काराच्या तालमीत त्यांची जडण घडण झाल्यामुळेच मोठेपणी त्यांना योग्य मार्ग सापडला व आज कित्येक दशके लोटल्या नंतर सुद्धा त्यांचं नावं जनमाणसात अमर राहिले आहे.
विनोबा भावे यांचे शिक्षण
विनोबानी आपले प्राथमिक शिक्षण गावामध्ये राहूनच पूर्ण केले, पुढील शिक्षणासाठी ते त्यांचे वडिल राहत असलेल्या बडोदा राज्यात निघून गेले. त्यांचे माध्यमिक व उच्चमाध्यमिक शिक्षण बडोदा मध्येच पूर्ण केले.
महाविद्यालयीन शिक्षण घेत असताना त्यांना स्वातंत्र्य लढ्यात प्रत्यक्ष सहभाग नोंदवत आपण देशासाठी काहीतरी केलं पाहिजे हा विचार त्यांचा मनात सारखा घोळत होता. एक दिवस महाविद्यालयीन इंटरची परीक्षा द्यायची म्हणून ते मुंबईच्या दिशेने जात होते परंतु ,त्यांचा मनात मात्र वेगळेच विचारचक्र सुरू होते.
देशाला स्वातंत्र्य मिळवून देण्याचा विचाराने त्यांना पुरते झपाटले होते.अखेर पुढचा मागचा विचार न करता घरच्या लोकाना काहीच कल्पना न देता त्यांनी मुंबई ला जात असताना मध्येच सुरत ला उतरून तडक वाराणसी गाठली. वाराणसी मधील हिंदू विश्व विद्यालयातील गांधीजींच्या भाषनाणे ते अजून प्रभावीत झाले.व तेथूनच ते महात्मा गांधी सोबत जोडले गेले.
विनोबा भावे यांची सामाजिक व धार्मिक कार्यातील भूमिका
- समाजात पसरलेली विषमता पूर्णपणे उखडून काढण्यासाठी त्यांनी सर्वतोपरी प्रयत्न केले.
- लोकांना भक्ती मार्गांवर आणण्यासाठी त्यांनी अनेक आश्रम शाळांची स्थापना केली.
- गौ हत्येच्या निषेधार्थ त्यांनी कठोर भूमिका घेत बंदी येई पर्यंत प्रयत्न केले.
- महात्मा गांधी यांनी दाखवलेल्या मार्गांवर चालून त्यांनी महिलांसाठी 1959 साली ब्रम्ह विद्या मंदिर स्थापित केले.
गांधीजीनी दिलेला सर्वोदय म्हणजे सर्वांसाठी प्रगती हा शब्द त्यांनी जणू आदेश मानला आणी हा शब्दाला अनुसरून 1950 च्या दशकात त्यांचा नेतृत्वाखाली अनेक चळवळी उदयास आल्या त्यातली प्रमुख चळवळ म्हणजे भुदान चळवळ.
विनोबा भावे यांची स्वातंत्र्य लढ्यातील भूमिका
- महात्मा गांधी ह्यांचा विचाराने प्रेरित होऊन विनोबा भावे स्वातंत्र्य लढ्यात सहभागी झाले. महात्मा गांधी आणी विनोबा भावे यांची भेट 7 जून 1916 रोजी झाली.
- 1920 साली झालेल्या राष्ट्रीय काँग्रेस अधिवेशनामध्ये साबारमती आश्रमाप्रमाणेच महाराष्ट्रामधील वर्धा येथे सुद्धा तशाच प्रकारच आश्रम व्हावं अशी मागणी झाली. आणी त्यानुसार 6 एप्रिल 1921 साली वर्ध्यामध्ये तयार झालेल्या आश्रमाची जबाबदारी विनोबा यांचावर देण्यात आली.
- महात्मा गांधींनी सांगितलेल्या मार्गाप्रमाणे संपूर्ण भारतामध्ये गांधीवादी विचारांच्या लोकांनी असहकार चळवळ सूरू केली या चळवली मध्ये विदेशी कपडे व आयात वस्तूंची होळी करत स्वदेशी कपडे व इतर वास्तू वापरण्याचे आवाहन समस्त जनतेला करण्यात आले. ह्या चळवळीमध्ये विनोबा भावे अग्रस्थानी होते.
- खादी चे कपडे बनविण्यासाठी त्यानी चरखा वापरण्यासाठी पुढाकार घेतला. व इतरांना सुद्धा चरखा वापरून खादीचे कपडे बनविण्यासाठी प्रेरित केले. परिणामी उत्पादन वाढले व विदेशी कपाड्याच्या जागी खादीचे कपडे लोकांनी वापरण्यास सुरुवात केली.
- 1920 आणी 1930 च्या दरम्यान भावे यांना ब्रिटिश सरकारने अनेक वेळा करावास सहन करावा लागला.
- ब्रिटिश सरकार विरोधात कट कारस्थान केल्याचा ठपका ठेवत त्यांना 1932 साली गोऱ्या सरकारने 6 महिन्यासाठी धुलिया तुरुंगात टाकले.
- त्यांनी केलेल्या कामाची पोचपावती म्हणून 1940 साली महात्मा गांधी यांनी त्यांना पहिला वैयक्तिक सत्याग्रही म्हणून गौरवले.
- 1940 च्या दशकात ब्रिटिश सरकार विरोधी अहिंसक कारवाई केल्याबद्दल त्यांना 5 वर्षासाठी तुरुंगवास भोगावा लागला.
विनोबा भावे यांचे भूदान चळवळीचे नेतृत्व
1951 साली भुदान चळवळ सुरु झाली ह्या चळवळीचे नेतृत्व स्वतः विनोबा भावे यांनी सुरु केली. ही चळवळ सूरू करण्यामागे एक कथा आहे. तेलंगणामधील पोचमपल्ली गावातील हरिजन बांधवानी भावे यांना आम्हाला उदर निर्वाहासाठी जमीन मिळावी म्हणून याचना केली.
त्यांचा विनंतीला मान देतं भावेनी त्या गावामध्ये असणाऱ्या जमीनदारांना गरीब शेतकऱ्यांना कसण्यासाठी जमीन दान स्वरूपात देण्याची मागणी केली. ही मागणी मान्य करत जमीनदारांनी गावातील हरिजन बांधवाना 80 एकर जमीन दान स्वरूपात दिली. तेथून विनोबा भावेंच्या भुदान चळवळीचा प्रारंभ झाला.
ह्या चळवळीचा संघर्षमयी प्रवास तब्बल 13 वर्षे सुरु राहिला या दरम्यान त्यांनी देशातील कानाकोपऱ्यात फिरून गोरगरीब शेतकऱ्यांना भुदान चळवळी अंतर्गत जमिनी मिळवून दिल्या.
58,741 किलोमीटचा प्रवास करत देशभर त्यांनी तब्बल 4.4 दशलक्ष जमीन भुदान म्हणून 1.3 दशलक्ष शेतकऱ्यांना मिळवून दिली. ह्या चळवळी मुळेच त्यांना जगभरात एक नवी ओळख मिळाली.
विनोबा भावे यांना प्राप्त झालेले पुरस्कार
- 1958 साली, रेमन मॅगसेसे पुरस्काराने विनोबा भावे यांना सन्मानीत केले. असे म्हंटले जाते की हा पुरस्कार मिळवणारे ते पहिले भारतीय व्यक्ति होते.
- 1983 साली, त्यांना मरणोत्तर भारताचा सर्वोच्च नागरीक पुरस्कार, भारतरत्न या पुरस्काराने त्यांना गौरविण्यात आले.
विनोबा भावे यांचे निधन
अनेक चळवळी मध्ये सक्रिय सहभाग घेत त्यांनी देशासाठी मोठे योगदान दिले. उतारवयात ते सक्रिय राजकारणा पासून अलिप्त राहू लागले. अन्नत्याग करत एकप्रकारे ते आपल्या मृत्यूची तयारी करू लागले. 15 नोव्हेंबर 1982 ला ह्या थोर समाजसेवक आणि नेत्याचे महापरिनिर्वाण झाले.
FAQs
विनोबा भावे यांनी भारतासाठी काय केले?
विनोबा भावे यांनी भारतासाठी भूदान आणि गरीब शेतकऱ्यांना जमिनी दान केली, खादी आंदोलनात सक्रिय भाग घेत, स्वदेशी कपडे व आयात वस्तूंची होळी केली, आणि समाजात पसरलेली विषमता उखडविण्यासाठी प्रयत्न केले.
भूदान चळवळ म्हणजे काय?
भूदान चळवळ हे एक प्रकारचे सामाजिक कार्य आहे ज्यामध्ये लोकांनी आपल्या जमिनीची भागे समाजातिल गरीब व्यक्तींना दान देऊन त्यांना आर्थिक सहाय्य केले जाते. त्यात जमिनीदार व्यक्ती किंवा संस्थेचे भूमि देणे हे मुख्य घटक असतात.
भूदान चळवळ कोणी सुरू केली?
भूदान चळवळ सुरू केली आचार्य विनोबा भावे यांनी.
पौनार आश्रमाचे संस्थापक कोण आहेत?
पौनार आश्रमाचे संस्थापक आचार्य विनोबा भावे होते. त्यांनी 1934 मध्ये पौनार येथे ‘परमधाम आश्रम’ ची स्थापना केली.
पहिले सत्याग्रही कोण होते?
पहिल्या सत्याग्रही म्हणून आचार्य विनोबा भावे यांचे नाव घेतले जाते. महात्मा गांधींनी १९४० मध्ये सुरू केलेल्या वैयक्तिक सत्याग्रहात त्यांनी सहभाग घेतला होता.
निष्कर्ष
आम्हाला विश्वास आहे की या लेखात प्रस्तुत विनोबा भावे मराठी माहिती (Vinoba Bhave Information in Marathi) तुम्हाला नक्कीच आवडली असेल. ही माहिती तुम्ही तुमच्या मित्र आणि प्रियजनांबरोबर नक्की शेअर करा, जेणेकरून त्यांनाही विनोबा भावे यांचे जीवन आणि त्यांच्या सामाजिक योगदानाची माहिती मिळेल.
तुम्ही आमच्या वेबसाईटवर असे अनेक रोचक लेख वाचू शकता. जर तुम्ही आमच्या ग्रुपमध्ये सामील होऊ इच्छित असाल आणि नवीनतम अपडेट्स आणि माहिती मिळवू इच्छित असाल, तर कृपया आमच्या व्हाट्सअप ग्रुपमध्ये सामील व्हा. धन्यवाद!